Samsunun geleneksel mimarisi nasıldır?

Samsun çevresindeki birçok medeniyetin izlerinin olduğu mimarisiyle diğer bölgeleri de etkisi altında bırakan bir özellik göstermektedir. Bununla beraber yerleşim ve yapılanmada da büyük farklılıklar vardır. Bölgedeki alanların büyük kısmı düzlüklerden meydana geldiği için toplu yerleşim kendini göstermiştir.

Samsun da evler daha çok bahçe içerisine yer alır. Bahçeden odalara ve diğer alanlara geçiş imkânı vardır. Alt kattaki odalar da salona çıkar. Odalarda yüklük, dolap gibi eşya koymaya yarayan yerler bulunmaktadır. Sedirler de oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca yöredeki tahıl üretimden dolayı, bunların kurutulması için gaylık denilen özel koruma alanlarına da önem verilmiştir. Köşe direkleri üzerine oturtulan bu sistemin etrafı açıktır. Üzerleri mısır sapı gibi otlarla örtülü pür denilen perdelerle kapatılmıştır.

Şehrin en eski evleri Saitbey Mahallesi, Selahiye Mahalle, Kale Mahallesi, Hançerli Mahallesi ve Pazar Mahallesi'nde karşımıza çıkar. Buradaki evler çoğunlukla iki katlıdır ve ahşap sıvalıdır. Temel üstünde dolgularda ve Kızılırmak ile Yeşilırmak yöresindeki taş ocaklardan elde edilen taşlar kullanılmıştır. Tamamen doğal olan bu evler yaz ve kış sıcaklığını korumaktadır. Daima serindir.

Samsun ve bağlı ilçeleri diğer şehirlere nazaran farklı mimari yapıya sahip binaları ile de bilinir. Bu evler taştan özenli bir işçilikle yapılmıştır. Ayrıca Samsun merkezinde Rum ve Ermeni evleri de yoğun olup mimari yapıları ile diğerlerinden kolaylıkla ayrılmaktadırlar. Samsun 1800'lü yıllarda tamamıyla yanmış ve bu tarihten sonra yeni bir yapılanmaya gidilmiştir. Şehir Batılı tarz da bir mimariyle yeni baştan kurulmuştur. Deniz kıyısından güneydeki hafif eğimli yamaçlara kadar evler kademe kademe yükseltilmiş, denize paralel sokaklarla onları kesen giriş ve çıkışlar adeta antik çağın Hippodamos plan düzenini çağrıştırmaktadır. Samsun gerçekten bugünle dünü görebileceğiniz tarihi kentler arasında kendini koruyabilmiş yerlerden bir tanesidir.